Czym jest Makroglobulinemia Waldenstroma?

Makroglobulinemia Waldenstroma – Chłoniak Limfoplazmocytowy

Czym jest rak?

Ciało zbudowane jest z setek milionów żywych komórek. Zdrowe komórki dojrzewają, dzielą się i umierają. W ciągu pierwszych lat życia człowieka dzielą się szybciej, aby pozwolić organizmowi rozwijać się i rosnąć. Kiedy jednak człowiek jest już dorosły, większość komórek dzieli się tylko po to, aby zastąpić zużyte już i obumierające komórki albo po to, aby wyleczyć rany.

Nowotwór rozwija się gdy komórki w pewnej części ciała zaczynają dzielić się w sposób niekontrolowany. Jest wiele różnych rodzajów nowotworów, ale wszystkie zaczynają się rozwijać z powodu niekontrolowanego wzrostu zmutowanych komórek.

Komórki rakowe rosną w inny sposób niż zdrowe komórki. Zamiast umierać, cały czas się dzielą i tworzą nowe zmutowane komórki. Wnikają także w inne tkanki w sposób, w jaki nie mogą tego zrobić normalne, zdrowe komórki.

Zdrowe komórki przekształcają się w komórki rakowe z powodu uszkodzeń DNA. DNA jest w każdej komórce i kieruje wszystkimi jej procesami. W normalnej komórce, kiedy DNA zostaje uszkodzone, komórka albo naprawia to uszkodzenie albo umiera. W komórkach rakowych, uszkodzone DNA nie zostaje naprawione, ale komórka nie umiera, tak jak powinna. Zamiast tego kontynuuje podziały i tworzenie nowych komórek, których ciało nie potrzebuje. Te nowe komórki mają takie samo uszkodzone DNA jak pierwsza zmutowana komórka.

Uszkodzone DNA można odziedziczyć, ale większość uszkodzeń spowodowana jest pomyłkami, które przytrafiają się komórce ulegającej podziałowi albo czynnikami środowiskowymi. Czasami przyczyna uszkodzenia DNA jest oczywista, jak na przykład palenie papierosów. Zazwyczaj jednak żadna pewna przyczyna nie jest możliwa do odnalezienia.

W większości przypadków komórki rakowe tworzą guzy. Niektóre nowotwory jednak, jak białaczka, bardzo rzadko je tworzą. Zamiast tego nowotwory te naciekają krew albo tworzące krew organy i przepływają przez inne tkanki, w których się dzielą i rosną.

Komórki rakowe często przemieszczają się do innych części ciała, gdzie zaczynają dojrzewać i tworzyć nowe guzy zastępujące zdrowe tkanki. Ten proces nazywamy przerzutami.

Różne typy nowotworów mogą zachowywać się zupełnie inaczej. Na przykład, rak płuc i rak piersi to zupełnie różne choroby. Rosną w różnym tempie i reagują zupełnie inaczej na leczenie. Dlatego każdy kto ma raka potrzebuje terapii nacelowanej konkretnie na daty typ nowotworu.

Nie wszystkie guzy są nowotworami. Wtedy nazywamy je niezłośliwymi. Niezłośliwe guzy także mogą powodować problemy – rosną bardzo duże i uciskają zdrowe organy i tkanki. Nie mogą jednak wnikać w inne tkanki, a także rozprzestrzeniać się po ciele człowieka. Tego rodzaju guzy prawie nigdy nie zagrażają życiu.

Czym jest Makroglobulinemia Waldenstroma?

Makroglobulinemia Waldenstroma (WM) jest typem chłoniaka nieziarniczego (non Hodgkin lymphoma, NHL), który produkuje duże ilości nieprawidłowego białka (zwanego makroglobuliną). Inna nazwa Makroglobulinemii Waldenstroma to chłoniak limfoplazmocytowy. Choroba ta zwyczajowo nazywana jest jednak Makroglobulinemią Waldenstroma, dlatego niektórzy nazywają ją Waldenstromem lub skrótowo WM.

Komórki chłoniaka w WM dojrzewają głównie w szpiku kostnym, gdzie wypierają normalne, zdrowe komórki tworzące różne rodzaje komórek krwi. Prowadzi to do obniżenia ilości czerwonych krwinek (anemia), co powoduje uczucie zmęczenia i osłabienia. Komórki te mogą także być przyczyną niskiego poziomu białych krwinek, co powoduje trudności w walce z infekcjami. Zmniejszeniu może też ulec ilość płytek krwi, prowadząc do zwiększonego krwawienia i siniaków.

Komórki chłoniaka mogą także dojrzewać w organach takich jak wątroba i śledziona, powodując obrzęk tych organów oraz ból. Makroglobulina produkowana przez komórki chłoniaka może także powodować wiele innych problemów.

Tkanka chłonna i układ odpornościowy

Tkanka limfatyczna (chłonna) składa się z kilku rodzajów komórek układu odpornościowego, które pracują razem aby zapobiegać infekcjom. Reaguje ona także na przeszczepione tkanki (takie jak krew lub przeszczepione organy) od innych ludzi i jest zaangażowana w walkę z niektórymi typami nowotworów.

Tkanka chłonna znajduje się w węzłach chłonnych, które są magazynami komórek układu odpornościowego wielkości ziarnka grochu, mieszczącymi się pod pachami, w pachwinach, po obu stronach szyi, w klatce piersiowej i w brzuchu. Tkanka chłonna występuje także w szpiku kostnym oraz innych organach, takich jak grasica, śledziona i migdałki. Jest także rozsiana po organizmie w innych systemach takich jak układ pokarmowy i układ oddechowy.

Limfocyty są głównymi komórkami tkanki chłonnej. Wyróżniamy dwa typy limfocytów: limfocyty T i limfocyty B. Komórki B reagują na infekcje poprzez zamianę w różnego rodzaju komórki zwane komórkami plazmatycznymi (plazmocyty). Plazmocyty tworzą przeciwciała (inaczej nazywane immunoglobulinami), które pomagają organizmowi atakować i zabijać powodujące choroby zarazki takie jak bakterie. Głównym zadaniem komórek T jest odpowiednie nakierowanie reakcji układu odpornościowego, ale mogą one także bezpośrednio zwalczać atakujące organizm infekcje.

Komórki odpowiedzialne za Makroglobulinemię Waldenstroma

Makroglobulinemia Waldenstroma jest nowotworem limfocytów B. Komórki rakowe u ludzi z WM są podobne do dwóch innych typów komórek nowotworowych: szpiczaka mnogiego i chłoniaków nieziarniczych. Szpiczak mnogi uważany jest za raka komórek plazmatycznych, a chłoniak nieziarniczy za raka komórek limfocytowych. Komórki WM posiadają cechy komórek plazmatycznych i komórek limfocytowych – dlatego też nazywane są komórkami limfoplazmocytowymi. Te komórki produkują duże ilości nieprawidłowego typu białka (przeciwciał) – immunoglobuliny M – IgM, co powoduje wiele dolegliwości charakterystycznych dla Makroglobulinemii Waldenstroma, włączając w to krwawienia, problemy ze wzrokiem i problemy układu nerwowego.

Kluczowe dane statystyczne dotyczące Makroglobulinemii Waldenstroma

Makroglobulinemia Waldenstroma (WM) jest bardzo rzadką chorobą – około 6 przypadków zachorowań na milion osób na rok w USA. Około 1000 do 1500 chorych jest diagnozowanych każdego roku w USA.

Choroba występuje prawie dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet, bardzo rzadko u Afroamerykanów i u osób młodych. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Około 7 na 10 przypadków WM diagnozowanych jest u osób powyżej 65 roku życia.

Relatywne 5-letnie przeżycie chorych na WM występuje w 70% przypadków. 5-letnie przeżycie odnosi się do procenta pacjentów, którzy przeżyli przynajmniej 5 lat po tym jak została u nich zdiagnozowana choroba. Liczby te służą określaniu prognoz u pacjentów i spojrzenia na chorobę z szerszej perspektywy. Oczywiście wielu pacjentów żyje z chorobą o wiele, wiele dłużej. Część chorych, którzy nie przeżywają 5 lat umiera z zupełnie innych powodów niż WM. Trzeba także pamiętać, że wszystkie dane, liczby i prognozy pochodzą z analizy przypadków chorych leczonych wiele lat temu. Od tamtego czasu wynalezione zostały nowe leki do walki z WM i średnia przeżywalność jest inna.

Jakie są czynniki ryzyka w WM?

Czynniki ryzyka to wszystkie czynniki, które mogą wpłynąć na szansę zachorowania na chorobę taką jak rak. Różne rodzaje nowotworów mają różne czynniki ryzyka. Na przykład opalanie się bez żadnej ochrony może prowadzić do zachorowania na raka skóry, a palenie papierosów jest powodem innych rodzajów nowotworów.

Badania wykazały kilka czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo zachorowania na Makroglobulinemię Waldenstroma, jednak większość osób narażonych na działanie tych czynników nigdy nie zapada na WM. Nawet gdy do chorego na WM odnosi się jeden z czynników, niemożliwe jest określenie ze 100% pewnością jak czynnik ten faktycznie wpłynął na rozwinięcie choroby.

Czynniki ryzyka:

1.       MGUS – gammapatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu – nieprawidłowość komórek produkujących przeciwciała, która związana jest ze szpiczakiem mnogim i WM; W MGUS, podobnie jak przy szpiczaku i WM, nieprawidłowe komórki w szpiku kostnym produkują duże ilości jednego, konkretnego przeciwciała, co jest nazywane gammapaią monoklonalną. Tak długo jak długo pacjent nie ma żadnych problemów z tym związanych, schorzenie to nazywamy MGUS. Generalnie, nieprawidłowe komórki przy MGUS stanowią mniej niż 10% komórkowości szpiku kostnego, a ilość nieprawidłowego białka we krwi nie jest zbyt duża
(< 3g/dl). W większości przypadków, MGUS nie sprawia żadnych problemów zdrowotnych, ale nawet u 25% pacjentów, u których występuje MGUS, w późniejszym czasie (w ciągu 20 lat od wykrycia MGUS) diagnozowany jest rak (szpiczak mnogi, WM albo inny chłoniak).

2.       Wiek – ryzyko zachorowania na WM rośnie wraz z wiekiem. Jest niezwykle rzadki u osób poniżej 50 roku życia.

3.       Rasa – WM występuje częściej u ludzi rasy białej niż u Afroamerykanów. Dla porównania – szpiczak mnogi jest dwa razy częstszy u Afroamerykanów niż u białych. Powód tych różnic pozostaje nieznany.

4.       Płeć – WM występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet.

5.       Geny – czynniki genetyczne mogą odgrywać przy WM jakąś rolę. W jednych badaniach wykazano, że 5% pacjentów z WM posiada bliskiego krewnego chorego na tę chorobę, a kolejne 15% krewnego, u którego występuje inny rodzaj chłoniaka.

6.       Wirusowe zapalenie wątroby typu C – u osób, u których ono występuje dwa razy częściej rozwija się WM niż u ludzi zdrowych.

Czy wiemy co jest przyczyną Makroglobulinemii Waldenstroma?

Naukowcy poczynili ostatnio ogromne postępy w próbach zrozumienia jak zmiany w DNA powodują mutacje prawidłowych limfocytów w chłoniaki  lub komórki szpiczaka mnogiego. Próbują także zrozumieć jak zmiany w DNA niektórych chłoniaków przyczyniają się do produkowania przez nie dużych ilości IgM, co powoduje większość symptomów WM.

DNA jest związkiem chemicznym, który zawiera instrukcję praktycznie wszystkiego co robią komórki. Przypominamy naszych rodziców ponieważ są oni źródłem tego samego DNA jak nasze. Jednak DNA wpływa na więcej niż tylko nasz wygląd. Te same geny (części DNA) zawierają instrukcję kontrolowania tego kiedy komórka rośnie i dzieli się. Geny powodujące przyśpieszony podział komórek nazywane są onkogenami (geny nowotworowe), a te które spowalniają ten proces albo powodują śmierć komórki we właściwym czasie to geny tłumiące nowotwór. Wiemy, że powstanie raka może być spowodowane mutacjami, które włączają onkogeny lub wyłączają geny tłumiące. Niektórzy pacjenci z określonym typem nowotworu, odziedziczyli zmutowane DNA po swoich rodzicach, co zwiększa ryzyko zachorowania. Prowadzone są badania nad rodzinami, w których WM występuje często, aby znaleźć gen mogący wywołać chorobę.

W przypadku Makroglobulinemii wykryto wiele zmian w DNA, ale zazwyczaj powstają one już po urodzeniu, a nie są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Mogą się do nich przyczyniać czynniki środowiskowe, takie jak promieniowanie radioaktywne albo substancje chemiczne. Zwykle zmiany w DNA zachodzą bez żadnego konkretnego, wiadomego nam powodu. Za każdym razem gdy komórka przygotowuje się do podziału na dwie nowe komórki, musi zduplikować swoje DNA. Proces ten nie jest doskonały i czasami występują błędy w kopiowaniu. Na szczęście komórki posiadają enzymy zdolne do zreperowania DNA. Niektórym błędom udaje się jednak prześlizgnąć przez ten system. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy komórki dzielą się bardzo szybko.

cdn